Column Ronnie van Diemen: bestaanszekerheid is een thema voor de jeugdzorg
Je kan geen krant openslaan, nieuwsapp aanklikken of column lezen en het gaat over bestaanszekerheid. De komende Kamerverkiezingen zal deze term dan ook een centrale rol spelen. Een hoopvolle ontwikkeling. Want bestaanszekerheid is bij uitstek een jeugdzorgthema.
Een vijfde van de gezinnen in Nederland verkeert in bestaansonzekerheid. De bijkomende structurele stress heeft effect op ouders en op het welzijn van kinderen. Dat stelt ook armoede-econoom Anna Custers: “Kinderen in armoede kennen niet de zekerheid van genoeg eten, gezond eten en een warm en veilig thuis. Sommige kinderen presteren daardoor slechter op school. Ook kunnen zij angstiger, depressiever en eenzamer worden.” We weten dat de fysieke en sociale context maar liefst zeventig procent van de kwaliteit van leven bepaalt. Hulp en gezondheidszorg heeft een beperkte meerwaarde als we daar geen aandacht voor hebben.
De impact van bestaansonzekerheid laat ook het failliet van de focus op het individu in de zorg zien. Die focus leidt ertoe dat we ook in de jeugdzorg nog te vaak aan symptoombestrijding doen: we kijken naar de gedragsproblemen die kinderen vertonen. Het resultaat: diagnoses en medicalisering. Zo sprak ik laatst een jongen die op een open groep woont en bijna achttien wordt. Waar hij straks zou gaan wonen? “Dat hangt af van mijn indicatie, mevrouw.” We reduceren kinderen daarmee tot hun diagnose. En gaan vervolgens dáár op zoek naar een oplossing. Maar help je een achtjarig jongetje met hevig ruziënde ouders door hem te behandelen voor zijn drukke gedrag? Of door zijn ouders te ondersteunen?
Laten we in de jeugdzorg afstappen van een te individueel mensbeeld. We willen én kunnen het kind in zijn leefomgeving zien. In de eerste plaats in de context van het gezin, maar ook in relatie tot de sociale omgeving. De goede voorbeelden zijn er al. Zo zag ik bij KOOS in Utrecht dat de samenwerking met scholen en wijkteams ervoor zorgt dat de leefomgeving van kinderen veel meer op de voorgrond staat bij het verlenen van jeugdhulp.
Focus op het kind in zijn leefomgeving krijgt vaste grond onder de voeten als we het thema bestaanszekerheid na de verkiezingen gezamenlijk oppakken. Want sterke gezinnen en sociale netwerken zijn de basis voor een gezond opvoedklimaat. Dat betekent niet dat alle problemen de wereld uit zijn. Problemen zijn complex en onze samenleving is niet perfect maakbaar. Kiezen voor bestaanszekerheid laat wél zien wat voor samenleving wij willen zijn. En kiezen voor bestaanszekerheid zorgt ervoor dat we verder kunnen werken aan positieve gezondheid voor alle kinderen.
Ronnie van Diemen
voorzitter Jeugdzorg Nederland
Deze column verscheen eerder in ons ledenmagazine.
