“De energie moet weer terug in de jeugdzorg”
De coronacrisis zorgt voor nieuwe uitdagingen en vraagstukken binnen de jeugdzorg. In gesprek met Jan Pieter Meijer, jeugdbeschermer en crisisspecialist bij Jeugdbescherming Gelderland over zijn ervaringen in de eerste maanden van de coronacrisis, het stelsel en energie in de jeugdzorg.
Scholen en opvangcentra gingen in maart door de lock-down dicht en mensen werden opgeroepen om zo veel mogelijk vanuit huis te werken. Jan Pieter Meijer wist direct dat het erg moeilijk zou worden om deze oproep op te volgen. Meijer: “Ik ben vanuit de crisisdienst als jeugdbeschermer veel op pad. Dat was de eerste uitdaging waar ik tegenaan liep. Ons werk speelt zich altijd af op locatie, bij mensen thuis op het politiebureau of in een ziekenhuis. Dit wierp ineens vragen op hoe we dit moesten gaan doen.”
Huisbezoeken bleven noodzakelijk
Over of er momenten zijn geweest dat Meijer heeft getwijfeld om niet meer naar crisissituaties toe te gaan is hij duidelijk. Meijer: “Voor ons is het nooit een keuze geweest om helemaal niet meer op pad te gaan, al probeerden we wel meer telefonisch en via beeldbellen. Ik merkte dat hier binnen de jeugdzorg wisselend mee werd omgegaan. Bij ons konden medewerkers zelf aangeven waar ze zich comfortabel bij voelden. We zijn hier flexibel mee omgegaan, als een collega aangaf zich niet prettig te voelen bij een bepaalde situatie, pakte een andere collega dit op.”
“Het lastige vond ik de verdeeldheid in het werkveld. Het kwam voor dat gemeenten, en dan bedoel ik bijvoorbeeld wijkteams, aangaven dat zij niet meer naar een crisissituatie gingen, en vroegen of wij dan wilden gaan. Die vraag heb ik als heel bijzonder ervaren. Alsof mijn gezondheid van minder belang is dan die van een ander. Het kwam ook voor dat bepaalde organisaties wekenlang niet op huisbezoek gingen, waar wij er wel stonden. Dat zorgde wel eens voor discussie en scheve blikken. Ik ben mild voor de medewerkers van deze organisaties, zij krijgen het ook maar opgelegd. Maar ik zet wel mijn vraagtekens bij de organisaties, over hun besluit. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid die wij hebben, het geen kwestie van ‘wij en zij’. Er is ook nog zoiets als professionele autonomie. Wat als een professional inschat dat hij wel op bezoek wil terwijl het van de organisatie niet mag?”
Geen stijging incidenten
Een maand na de corona-uitbraak kwamen er signalen in de media dat er een stijging zou zijn van het aantal incidenten in de huiselijke sfeer. Hoewel er geen cijfers waren die dit bevestigden, bleef het onderwerp vaak terugkomen. Meijer: “Een toename van het aantal incidenten in de thuisomgeving heb ik niet gezien. Ik weet dat dit in de media werd gesuggereerd. Ik snap die suggestie, maar het was wel vanuit een aanname ontstaan. Ik heb juist een enorme veerkracht binnen gezinnen zien ontstaan.”
“Er was minder stress voor sommige gezinnen, waardoor er soms een bepaalde rust neerdaalde over mensen. Wij hebben het in de eerste maanden van de crisis echt rustiger gehad en dat laten de cijfers ook zien. Mensen moesten het, doordat ze gedwongen met elkaar thuis kwamen te zitten, simpelweg met elkaar zien te rooien. Daarnaast hebben we als crisisdienst normaal gesproken veel te maken met jongeren die weglopen of in verkeerde kringen verkeren, ook zij hebben zich klaarblijkelijk de eerste weken van de crisis netjes aan de maatregelen gehouden en zijn niet op pad gegaan.”
Meijer ziet niet alleen maar positieve ontwikkelingen. Meijer: “We ervaren nu de naweeën van de crisis, met name onder de groep jongeren die al in de jeugdzorg zit of richting de jeugdzorg gaan. Zij lopen nu tegen enorme wachtlijsten aan, omdat er geen verloop was in die maanden daarvoor. Er zijn jongeren die daardoor niet op de goede plek terecht zijn gekomen, of te lang hebben moeten wachten. Met alle gevolgen van dien.”
Stelseldiscussie
Tijdens de eerste maanden van de crisis heeft Meijer weinig tijd gehad om de politieke ontwikkelingen te volgen. Toch heeft hij een visie op de discussies die over de jeugdzorg worden gevoerd. Meijer: “Wat mij op is gevallen is dat de discussies vanuit Jeugdzorg Nederland en de politiek voornamelijk over het stelsel gaan. Ik snap de noodzaak, maar ik vrees ook dat we te veel verwachten van een stelselwijziging. Ik zou graag zien dat Jeugdzorg Nederland als branchevereniging de professionals aan elkaar weet te verbinden. Dat we reflecteren naar elkaar en daardoor professionaliseren. Dus meer op het niveau van de uitvoering, dan alleen op politiek niveau. Op het uitvoeringsniveau weten de mensen precies wat er niet klopt, of waar het schuurt. Dit moet je gebruiken in politieke gesprekken, niet andersom.”
“Op de werkvloer zit zoveel ervaring, maar het lijkt wel alsof het niet meer naar boven komt. Mensen durven niets meer te zeggen of hebben het opgegeven. De drang om samen te werken en elkaar beter te willen maken moet omhoog. De energie moet op bepaalde vlakken weer terug in de jeugdzorg. Het samen reflecteren is door de werkdruk een ondergeschoven kindje geworden. Het werkveld kan en moet zichtbaarder worden in gesprekken over de inhoud.”
Lessen geleerd
Meijer zet regelmatig kritische kanttekeningen bij ontwikkelingen binnen de jeugdzorg, maar wil waken voor een negatief sentiment. “Ik heb gemerkt dat de coronacrisis ook goede dingen heeft gebracht, hoe gek dit ook klinkt. Ik heb meer menselijkheid ervaren. Er werd niet meer gedacht in hokjes als ‘cliënt’ of ‘behandelaar’, iedereen zat in hetzelfde schuitje, iedereen had het moeilijk. Dat gaf een enorme verbondenheid. Ik hoop dat het blijvend is. Ik hoop daarnaast dat de crisis duidelijk heeft gemaakt dat er nog meer naar jeugdzorgprofessionals moet worden geluisterd.”
“Professionals moeten deze situatie ook aangrijpen om meer van zich te laten horen. Laten we elkaar op de positieve manier verenigen, niet alleen op organisatieniveau, maar ook onderling als collega’s. Zo kunnen we het zorgveld beter vormgeven. De afhankelijkheid en invloed van politieke discussies wordt hierdoor ook kleiner. We moeten de jeugdzorg echt met elkaar blijven doen.”
