Een moedig verhaal van vallen en opstaan

Deze week verscheen het boek Jij hebt de sleutel – naar humane jeugdzorg zonder separeren van Peter Dijkshoorn en Tilly van Uffelen. Bas Timman, bestuurslid Jeugdzorg Nederland en bestuurder Jeugdformaat, schreef het voorwoord. Hieronder leest u de integrale tekst.

Kinderrechten

Alle kinderen en jongeren hebben rechten, dus ook kinderen die met ernstige problemen kampen of moeilijk gedrag laten zien. In 1989 namen de Verenigde Naties unaniem het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind aan. Het verdrag gaat over basisrechten en ook over het veilig kunnen opgroeien van de meest kwetsbare kinderen en jongeren die verblijven in specialistische centra zoals de instellingen voor JeugdzorgPlus en jeugd-ggz, justitiële jeugdinrichtingen of instellingen voor jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking.

Historie

De Nederlandse specialistische jeugdhulp in pakweg de laatste honderd jaar is te typeren als een lappendeken van voorzieningen en instellingen. Een deel van instellingen vindt haar oorsprong in het medische model en richt zich op het genezen van stoornissen of het opheffen van of omgaan met beperkingen. Een ander deel is ontstaan vanuit het idee dat kinderen met moeilijk gedrag met een duidelijke structuur moeten worden (her)opgevoed. Tenslotte bestaan er voorzieningen die vrijheidsbenemende maatregelen uitvoeren of straffen met als doel jongeren voor te bereiden op een volwaardige deelname aan de samenleving.

Stem van de jongeren

Al deze voorzieningen kennen eigen methodieken, protocollen en verschillende wetten die dwangmaatregelen toestaan. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de laatste jaren in toenemende mate jongeren die te maken hebben gehad met de gespecialiseerde jeugdhulp hun stem laten horen, vaak ondersteund door jeugdstrafrechtadvocaten en organisaties zoals Defence for Children. Juist ervaringsdeskundigen kunnen op indringende wijze aangeven wat het betekent om te worden onderworpen aan dwangmaatregelen zoals separeren.

Min mogelijk dwang of separeren

Het is goed om te zien en te merken dat de specialistische jeugdhulp, al lang voordat er sprake was van decentralisatie en de zogenoemde transformatie, op zoek ging naar een humane en beter werkzame jeugdhulp met zo min mogelijk dwang of separeren. Een zoektocht van vallen en weer opstaan waarbij kennis uit de wetenschap steeds beter wordt benut. Deze zoektocht moet leiden tot het slechten van muren tussen de verschillende sectoren binnen de specialistische jeugdhulp en moet een einde maken aan het rigide werken in het medische of pedagogische model. Er zijn zoveel overeenkomsten tussen de kinderen in de verschillende sectoren, daarom klopt het niet dat er verschillende regels zijn en dat we niet dezelfde kennis benutten.

Het verhaal van Accare

Het verhaal van Accare is het verhaal van een gespecialiseerde jeugdhulpinstelling waar de leiding en de medewerkers de moed hadden om samen te leren hoe je stapsgewijs kan werken aan humane hulp voor kinderen en jongeren met ernstige problemen. Het streven naar humane jeugdhulp is een weg van vallen en weer opstaan en vraagt moed en durf om het ‘veiligheidsdenken’ bij de begeleiding en behandeling van jongeren met extreem gedrag los te laten, zo laat het boek Jij hebt de sleutel – naar humane jeugdzorg zonder separeren zien.

Ambitie

Een ontwikkeling zoals bij Accare is gelukkig breder zichtbaar. Ook elders worden muren en schotten geslecht tussen sectoren en disciplines en wordt gewerkt aan de ontwikkeling van humane jeugdhulp zonder dwang- of separeermaatregelen. Het verhaal van Accare zal deze ontwikkeling verder stimuleren en inspireren. Want als humaan modern land zijn we aan onszelf verplicht om eind 2020 een gespecialiseerde jeugdhulp te hebben waarbij wij behandeling en begeleiding bieden aan de meest kwetsbare kinderen met zo min mogelijk dwang en zonder separeermaatregelen. Een ambitie die de brede steun nodig heeft van de verantwoordelijke overheden, inspectie, uitvoeringsorganisaties, professionals, beroepsverenigingen en belangenorganisaties. Een ambitie, zo leert ons het verhaal van Accare, die met vallen en weer opstaan haalbaar is.

Bas Timman, bestuurslid Jeugdzorg Nederland en voorzitter Raad van Bestuur Jeugdformaat

---