Eenvoud siert
Eenvoud siert. De uitdrukking is wat gedateerd, maar deze boodschap die ik al vroeg van mijn moeder meekreeg, staat nog steeds.
Hoe kunnen we ons complexe werk in de jeugdzorg zo eenvoudig mogelijk organiseren? Waarom kan Denemarken met substantieel minder dwang en drang toe dan Nederland? Waarom doen we dingen zoals we ze doen? Deze vragen hielden ons bezig tijdens een driedaagse in Denemarken.
Met ruim twintig jeugdzorgbestuurders en een delegatie van de Kinderombudsman en Jeugdzorg Nederland waren we in Aarhus, de tweede stad van Denemarken. Hoe is de transitie naar de gemeentes daar gegaan? Vanaf 2007 zijn ze er al mee bezig. Het effect, waaronder de vermindering van de druk op de gespecialiseerde voorzieningen, wordt nu langzaam merkbaar.
De Deense jeugdzorgtransitie viel samen met een samenvoeging naar nu 98 gemeentes. Alle beleid en organisatie van jeugdzorg wordt vanuit de gemeentes georganiseerd. De eerste wijze les aan ons was: je hebt een lange adem nodig om in zo’n groot veranderingsproces effect te bereiken. In Denemarken is eerst 3 tot 4 jaar vernieuwing en verandering gerealiseerd waarna pas de organisaties zijn aangepast.
In Denemarken vond de beweging ook plaats vanuit een andere traditie. De verzuiling heeft in Nederland zijn sporen achtergelaten op de huidige systemen. De volksaard van de Denen is meer community-based. Hulp vragen en hulp krijgen, is gewoner dan in onze cultuur.
In het concrete werk is de rol van de ‘social worker’ cruciaal. Deze lijkt op die ene hulpverlener of contactpersoon waar we in ons land op veel plekken al mee werken. Niet op voorhand twee personen in een gezin vanuit gescheiden systemen.
Opmerkelijk in Denemarken zijn de lagere cijfers van het aantal uithuisplaatsingen en het aantal jongeren dat in een gesloten setting verblijft. Een comité van experts met een brede samenstelling, waaronder in ieder geval een rechter en twee professioneel deskundigen, bereidt de beslissing van een uithuisplaatsing voor. De gemeenteraad beslist, het is dus geen justitiële beslissing. De focus op dwang en drang verschilt. Er is geen Raad van Kinderbescherming, er zijn minder gescheiden systemen, maar wel een wettelijk kader voor uithuisplaatsingen als het niet anders kan. Al praten we er hier in onze sector al jaren over, we merkten toch opnieuw hoe de scheiding tussen het gedwongen en vrijwillig kader in ons denken en handelen is verankerd. Sommige Deense collega’s begrepen niet eens waar onze vragen vandaan kwamen.
Blijf vragen stellen en vooral oplossingen bedenken hoe het eenvoudiger kan, zonder de complexiteit te bagatelliseren. Want ook daar hebben we geregeld mee te maken in de transitiediscussies. Ook het financieel perspectief en de bezuinigingen zullen ons dwingen deze vragen nog serieuzer te nemen en tot andere oplossingen te komen.
We bezochten een aantal inspirerende werkpraktijken. En ja…, er wordt in Denemarken meer geld per kind besteed als het om jeugdzorg gaat. Liefde en passie voor de kinderen waren sterk voelbaar. Een duidelijk gemeenschappelijke kracht die we als bestuurders ook zo vaak bij onze Nederlandse professionals ervaren. En uiteindelijk is dat de basis voor welke transitie ook!
Els Rienstra
Bestuurslid Jeugdzorg Nederland, en
Voorzitter Raad van Bestuur Parlan
