Eindrapportage ‘Ik laat je niet alleen’
In de gezamenlijke beweging ‘Ik laat je niet alleen’ hebben alle JeugdzorgPlus-instellingen sinds 2018 hard gewerkt aan het terugdringen van gedwongen afzonderingen en het verminderen van de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen. Dit initiatief, ondersteund met een diepgaand actie-onderzoek en een faciliterend lerend netwerk, markeert een verschuiving in het verminderen van gedwongen afzonderingen en het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen. Maar, we moeten ook onder ogen zien dat we minder ver zijn dan gedacht.
Er is een zichtbare daling in het aantal gedwongen afzonderingen vanaf 2018 tot 2022, met een stabilisatie in 2023. Het rapport laat zien dat er aanzienlijke verschillen tussen instellingen zijn. De onderzoekers stellen vast dat instellingen die meerdere strategieën inzetten om tot een vermindering van vrijheidsbeperkende maatregelen te komen, ook de beste resultaten tonen. Zij laten zien dat het mogelijk is om de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen aanzienlijk te verminderen.
Verdere vermindering door inzet meerdere strategieën
Het gaat om strategieën als het snel kunnen leren uit data, die de aard en omvang van vrijheidsbeperkende maatregelen vastleggen, bijvoorbeeld door een werkbegeleider op de werkvloer in te zetten. Een ander voorbeeld is het intensief en voortdurend oog en oor hebben voor medewerkers in de omgang met ingewikkeld gedrag van jongeren en hierover met elkaar het gesprek voeren. Het werken met en leven in kleinere groepen levert hieraan een belangrijke bijdrage.
Eva Mulder, onderzoeker, benadrukt de impact van het onderzoek: “Onze bevindingen laten zien dat intensief samen leren en ontwikkelen binnen de jeugdzorg daadwerkelijk leidt tot minder inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen. Dat is een belangrijke ontwikkeling. Tegelijkertijd zien we ook dat de ene instelling hier beter in slaagt dan de andere. Dat betekent dat per instelling gekeken moet worden hoe dit komt en wat er nodig is om in alle instellingen toe te werken naar zo min mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen.”
Belangrijke bevindingen
– Een zichtbare daling in het aantal gedwongen afzonderingen vanaf 2018 tot 2022, met een stabilisatie in 2023.
– Gedwongen afzonderingen vinden steeds vaker plaats op de eigen kamer van de jongere, terwijl separeerruimtes bijna overal zijn gesloten.
– Aanzienlijke verschillen tussen de resultaten van verschillende JeugdzorgPlus-instellingen, wat de noodzaak van een eigen plan van aanpak voor iedere instelling onderstreept.
– Een eerste inventarisatie van de aard en omvang van alle vrijheidsbeperkende maatregelen binnen de jeugdzorg.
Mirjam van den Nieuwenhuijzen, bestuurlijk portefeuillehouder JeugdzorgPlus: “Dit rapport laat niet alleen zien waar we staan, maar ook waar we heen moeten. Het is nu aan de aanbieders gezamenlijk om deze inzichten om te zetten in concrete acties, zodat we kunnen blijven bouwen aan een jeugdhulp die vrijheid en ontwikkeling vooropstelt. Daar hoort ook datavolwassenheid bij om goed inzicht te hebben in het aantal vrijheidsbeperkingen om data ondersteund te kunnen leren met elkaar”.
Lerend jeugdstelsel
Belangrijke inzichten uit het rapport onderstrepen de noodzaak van een lerend jeugdstelsel, waarbij samenwerking en kennisdeling essentieel zijn voor het realiseren van een zorgomgeving zonder vrijheidsbeperkende maatregelen. Het rapport benadrukt het belang van het begrijpen van de onderliggende oorzaken van complex gedrag bij kinderen en het bieden van zorg die aansluit bij hun individuele behoeften.
Vervolgstappen
Het onderzoeksrapport ‘Ik laat je niet alleen’ komt op een cruciaal moment, te midden van discussies over de noodzaak van hervormingen binnen de jeugdzorg. Recente rapporten van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en het schrijnende rapport ‘Eenzaam gesloten’ van Jason Bhugwandass onderstrepen de urgentie voor verandering. Verder benadrukt het onderzoeksrapport ‘Ik laat je niet alleen dat het voorkomen van plaatsing in JeugdzorgPlus – op zichzelf een vorm van vrijheidsbeperking – hand in hand gaat met het creëren van alternatieve behandel- en woonvormen die een ’thuisgevoel’ bieden. Dit vereist intensieve samenwerking tussen (residentiële) jeugdhulp, gemeenten en verwijzers en het tijdig inzetten van expertise om gezinnen te ondersteunen. Het rapport bevat een naschrift over het onlangs verschenen rapport dat de ervaringen belicht van jongeren op ZIKOS-afdelingen. Handelen van alle betrokkenen in de jeugdzorgketen is nodig om herhaling van dergelijke situaties te voorkomen.
Start nieuwe fase
Jeugdzorg Nederland wil gezamenlijk met alle betrokkenen deze uitdagingen aan blijven gaan. Het rapport en de aanbevelingen zullen breed gedeeld worden onder alle betrokkenen binnen de jeugdzorg – bestuurders, directeuren en ambassadeurs – met de nadruk op het belang van gezamenlijke inzet en ontwikkeling. We realiseren ons dat de werkelijkheid weerbarstig is en dat alle partijen in de jeugdhulp nodig zijn om de inzet van vrijheidsbeperking te verminderen, de huidige JeugdzorgPlus af en om te bouwen naar vormen van kleinschaligheid en toe te werken naar alternatieven. We zullen ons hier onvermoeibaar voor inzetten.
Voor toegang tot het rapport: Eindrapport ‘Ik laat je niet alleen’
Eerdere berichten:
Jeugdzorg legt fundament voor verminderen gedwongen afzonderen
