Luister
Luisteren kan zoveel zeggen. Met deze kennis in gedachten reis ik vandaag af naar Webinary Studio in Amersfoort om in gesprek te gaan met ervaringsdeskundige jongeren Djayden en Emilia. Mijn gesprek met hen maakt onderdeel uit van de kick-off van Listen Up! De week van de jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg. Waar ik het met Djayden en Emilia over ga hebben? Hoe we ervoor kunnen zorgen dat jongeren écht betrokken worden binnen de jeugdzorg. De hele week staat dit thema tijdens verschillende workshops en inspiratiesessies namelijk centraal. En dat is nodig. Niet omdat het enthousiasme rondom jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid ontbreekt. Maar omdat de ‘hoe’-vraag vaak zo lastig te beantwoorden is. Hoe faciliteer ik jongerenparticipatie? Hoe breng ik als hulpverlener jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid dagelijks in praktijk? Hoe krijg ik jongeren enthousiast? Hoe zorg ik dat écht luisteren naar jongeren in mijn organisatie de basis van onze hulpverlening is?
Voor de ervaringsdeskundige koester ik veel respect. Want ervaringsdeskundig word je niet zomaar. Ervaringsdeskundigheid is veel meer dan ‘iets hebben meegemaakt’ of ‘een bepaalde ervaring hebben’. Je moet in staat zijn om op je eigen ervaring én die van anderen te reflecteren, deze te filteren en te bundelen. Vervolgens moet je deze collectieve ervaringskennis kunnen vertalen en daarmee aan de slag gaan. Bijvoorbeeld door een ander te ondersteunen in zijn herstel, beleid te verbeteren, of een verandering in een organisatie teweeg te brengen. Om dat voor elkaar te krijgen moet je sterk in je schoenen staan en willen leren, analyseren en confronteren.
De meerwaarde van het inzetten van jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg wordt inmiddels door niemand ontkend. In elk geval niet door de leden van Jeugdzorg Nederland. De kennis van ervaringsdeskundigen is cruciaal in het overbruggen van de kloof tussen de jongeren en de jeugdzorgprofessional en in het vertalen van het perspectief en de belevingswereld van de jongere. De inzet van ervaringsdeskundige speelt daarmee ook een sleutelrol in het faciliteren van jongerenparticipatie. Want als wij jongeren écht willen betrekken dan is luisteren alleen niet voldoende en kunnen wij de rol van ervaringsdeskundige-als-tolk niet over het hoofd zien.
Maar als het belang van jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid zo groot is, waarom is deze week dan nodig? Aan het enthousiasme ligt het niet. Het thema heeft de afgelopen jaar de wind in de zeilen in de jeugdzorgsector en de bestaande initiatieven zijn talrijk. Bijvoorbeeld de jongeren van ExpEx. Zij zetten zich al sinds 2015 in om de rol van ervaringsdeskundigheid in de jeugdzorg te versterken. Ook leeft de aandacht voor dit onderwerp in de verschillende rapporten, manifesten, en adviezen die de afgelopen tijd zijn uitgebracht. Zo pronkt de zin “Stel de jeugdige en zijn of haar ouders in staat om echt mee te praten” boven aan de lijst aanbevelingen van het SER-advies “Jeugdzorg: van systemen naar mensen”. Ook het FNV-manifest “Jeugdsprong” heeft uitgebreid aandacht voor jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid en beveelt aan: “Organiseer en investeer in structurele ervaringsdeskundigheid in de uitvoering”.
Ook onder de leden van Jeugdzorg Nederland leeft dit onderwerp. Een aantal van hen zullen daarom hun kennis en energie inzetten om tijdens Listen Up! anderen te inspireren. Toch is er nog veel werk te verzetten. Want niet iedereen heeft precies voor ogen hóé ze de ervaringen van jongeren en de ervaringsdeskundigen maximaal kunnen benutten. En daar gaat het om deze week! In de sessies worden uiteenlopende onderwerpen besproken, zoals de rol van kunst en creativiteit bij jongerenparticipatie, het inzetten van jongeren als adviseur of als stakeholder, en wat voor jongeren belangrijk is om écht te kunnen participeren in de jeugdzorg. Ook het gebruik van ervaringskennis in je organisatie, de meerwaarde van ervaringsdeskundigheid, en het inzetten van mentoren en ouders komen aan bod.
Ik wil iedereen in de sector daarom oproepen om deel te nemen aan de week. Leer van elkaar. Probeer niet allemaal opnieuw het wiel uit te vinden. Hoor wat er werkt (en wat niet) en ga er mee aan de slag! Met zekerheid durf ik te zeggen, en dit zal ook uw conclusie zijn na deze week, aan de jongeren en ervaringsdeskundigen zal het niet liggen!
Hans Spigt
Voorzitter Jeugdzorg Nederland
