Transformeren van de jeugdzorg

De jeugdzorg in Nederland staat voor een aantal grote opgaves. We willen de zorg voor jeugd beter laten aansluiten op de ontwikkelingen in de samenleving en de wensen van jongeren. Daarom zetten wij ons in om de jeugdzorg te transformeren zodat we steeds beter worden in het ondersteunen van kinderen en gezinnen.

Zo thuis mogelijk opgroeien

Jeugdzorg Nederland vindt dat kinderen in principe het best thuis bij hun eigen ouders op kunnen groeien. Dat is niet alleen de visie van ons als sector, maar daar hebben kinderen volgens het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) van de Verenigde Naties ook recht op. Daarom zetten wij ons in om de jeugdzorg ‘zo thuis mogelijk’ in te richten.

Soms ontstaan er problemen in gezinnen, de opvoeding of in de ontwikkeling van kinderen. In veel situaties kunnen kinderen met de juiste hulp en ondersteuning gewoon thuis blijven wonen. Het is daarom belangrijk dat we de aansluiting met het onderwijs, de kinderopvang en andere zorgvormen zoals de volwassenhulp blijven versterken. Zo kunnen kinderen, ook wanneer er problemen ontstaan, zich goed blijven ontwikkelen in hun eigen vertrouwde omgeving.

We vinden het belangrijk om het zorgaanbod in Nederland op dit uitgangspunt in te richten en waar nodig om te bouwen. We zetten in eerste instantie in op de beschikbaarheid van tijdige (intensieve) ambulante hulp. Helaas lukt dit niet altijd en dan is het toch goed dat een kind (tijdelijk) ergens anders gaat wonen. Ook dan vinden we het belangrijk dat kinderen ‘zo thuis mogelijk’ opgroeien. Dat betekent dat we op zoek gaan naar de juiste plek. Bij voorkeur in een (netwerk)pleeggezin, dit kan ook deeltijd. Soms is een pleeggezin geen passende oplossing en is het beter als een kind in een gezinshuis of kleinschalige groep gaat wonen. Ook vinden we het belangrijk dat kinderen duidelijkheid en vastigheid hebben en direct op de juiste plek kunnen wonen, ook wanneer dit in een gezinshuis of in een kleinschalige groep is. Zo voorkomen we doorplaatsingen.

Transformeren van de residentiële jeugdhulp

We hebben de ambitie om de residentiële zorg anders vorm te geven. Dat geldt voor zowel de open als de gesloten jeugdhulp (JeugdzorgPlus). Een klein deel van de jongeren in de jeugdzorg (jaarlijks circa 1.000) komt dusdanig in de problemen dat ze terecht komen in de gesloten jeugdhulp. Kwetsbare jongeren met gedragsproblematiek- meestal in combinatie met een verslaving, psychiatrische problematiek en/of een verstandelijke beperking. Ze zijn vaak een gevaar voor zichzelf of hun omgeving en deze jongeren helpen we nog niet altijd op een goede manier.

Voor de gesloten jeugdhulp geldt dat we op termijn helemaal willen voorkomen dat jongeren in de JeugdzorgPlus terechtkomen. We streven naar 0 plaatsingen in 2030. Afbouw van de JeugdzorgPlus zonder opbouw van alternatieven is echter onverantwoord. De jongeren die nu in de JeugdzorgPlus zitten of daar in de toekomst terecht zouden komen verdwijnen niet. Daarom is het belangrijk dat we inzetten op kleinschalige, open alternatieven voor de gesloten jeugdhulp. Dat vraagt onder andere om nieuwe, kleinschalige locaties en omscholing van personeel.

Ook in de open residentiële jeugdhulp staan we als sector voor een verandering. We zien kleinschalige en gezinsgerichte woonvormen als alternatief voor plaatsing in een ‘grote’ residentiële instelling. Onze doelstelling is om de opbouw van kleinschalige, gezinsgerichte woonvormen door jeugdzorgorganisaties te ondersteunen. Een van de belangrijkste aspecten van de transformatie is dat de randvoorwaarden op orde moeten zijn. Daarom zetten we onze lobby onder andere in op passende tarieven en duurzame financiering.

Transformeren van de jeugdbescherming

Ook de jeugdbescherming staat voor een grote verandering. De manier waarop de hulp en bescherming van kinderen en gezinnen nu is geregeld knelt. Er zijn te veel verschillende organisaties die onvoldoende op elkaar aansluiten en aparte schakels vormen. Lokale teams vanuit de gemeente, Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en de Gecertificeerde Instellingen voeren in een estafettemodel overlappend hun eigen onderzoekstaken en hulpplannen uit. Vaak zijn er wachtlijsten zowel bij deze instanties als bij de instanties die hulp moeten bieden. Voor gezinnen resulteert dit in veel verschillende gezichten, onduidelijkheid en lang wachten op de juiste hulp. De betrokkenheid van verschilde instanties en hulpverleners maakt het bovendien ook moeilijk om de achterliggende problematiek in een gezin in samenhang aan te pakken. Kinderen en gezinnen hebben hierdoor weinig vertrouwen in ‘het systeem’ en de betrokken organisaties. Ook voor de professionals is de huidige manier van werken vaak onbevredigend.

Om de hulp voor en bescherming van kinderen en hun ouders in onveilige thuissituaties te verbeteren is het ‘programmaplan toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ gestart. De bedoeling van het toekomstscenario is om het stelsel voor kinderen en gezinnen eenvoudiger te maken, problemen in een gezin meer in samenhang te zien, ervoor te zorgen dat er voldoende passend zorgaanbod tijdig beschikbaar is en het aantal trajecten in het gedwongen kader te verminderen.

In het toekomstscenario wordt het gezin ondersteund door een professional uit het lokale team vanuit de gemeente. Deze professional blijft het vaste gezicht voor het gezin. Het lokale team trekt zo nodig samen op met een professional uit het nog op te richten regionale veiligheidsteam (RVT). In dat RVT komen verschillende taken en bevoegdheden die nu bij verschillende organisaties belegd zijn (Veilig Thuis, GI en RvdK) samen. Het toekomstscenario wordt momenteel onderzocht en verder uitgewerkt in proeftuinen. De leden van Jeugdzorg Nederland trekken samen op in dit traject. Als collectief en met een gezamenlijk visie. Zo kunnen we in de toekomst de jeugdbescherming voor kinderen en hun ouders in heel Nederland duurzaam, eenvoudiger en transparanter vormgeven.